organische gebiedsontwikkeling

the community is the expert

Met de roep “OYÉ OYÉ OYÉ My name is Peter Vader, the towncrier of Zwolle. I would like to welcome you in Zwolle, a thriving Hanseactic Town in the Netherlands where we celebrate life” hebben wij woensdag 11 oktober placemakers uit alle windstreken van harte welkom geheten. We ontvingen de mensen in de reizigerstunnel van station Zwolle. Zo begonnen we de placemakingweek in Zwolle. Met 35 mensen hebben twee placegames rond het stationsgebied gespeeld en daar zijn mooie resultaten uitgekomen.

[Filmpje: Sharan Bekker Stipo]

Placemakingweek Amsterdam goes Zwolle 
In de week van 10 tot en met 14 oktober vond Placemakingweek Amsterdam plaats. Vanuit Pakhuis de Zwijger, dat diende als centraal punt, werden in de stad Amsterdam meerdere workshops, placegames en meetups plaats. Op woensdag 11 oktober konden de deelnemers een stad kiezen om mee te helpen aan een casus die in de betreffende stad speelt.

Hoe tof is het om denkkracht uit alle windstreken op bezoek te krijgen en de visie van iemand anders te horen op jouw eigen leefomgeving. Die kans hebben we in Zwolle met beide handen aangepakt en in samenwerking met Stipo hebben wij in Zwolle meegewerkt aan een mooie dag.

wat is Placemaking?
Placemaking gaat over ontwerp, beheer en diverse benadering van de openbare ruimte, waarin de mensen de belangrijkste rol spelen. Placemaking speelt in op de lokale gemeenschap en het potentieel daarvan “the community is the expert.” Met placemaking wordt er een openbare ruimte gecreëerd die de gezondheid, het geluk en het welzijn van mensen positief beïnvloed. Een plek waar je graag wilt zijn. Het is een instrument, zowel een proces als een filosofie. Zo kun je van ruimte een plek maken.

Doordat de interactie tussen de gebouwde en geleefde omgeving een complex vraagstuk is, ontstaan er te vaak lege publieke ruimten. Placemaking is het observeren, begrijpen, activeren, en managen van “ontmoetingsplekken” in de openbare ruimte, zoals pleinen, markten, (delen van) wijken, campussen, stations en openbare gebouwen. Placemaking faciliteert het ontwikkelen van activiteiten en verbindingen (cultureel, economisch, sociaal, ecologisch) om een bepaalde plek een identiteit en een gebruik te geven. Placemakers zijn het instrument om de community te mobiliseren. “It’s not about design, but about personality, destinations, activities, connection between people.” [Stipo]

Samen met Jeroen Fleer (gemeente Zwolle), Hanneke Spiertz, Roos Beek (Stadsbeweging Provincie Overijssel) en Anne-Marie Mosterman (gemeente Zwolle) hebben we de voorbereidingen voor 11 oktober voor onze rekening genomen. Het contact met Stipo en Project for Public Spaces, de organisatoren van de Placemakingweek in Amsterdam, nam gooitz voor haar rekening.

Na het warme welkom in de reizigerstunnel zijn we aan de slag gegaan bij Brainz aan het Lubeckplein. De nieuwe hotspot voor studenten, ondernemers, lokale overheid en bewoners.

Twee casussen rondom het station Zwolle
We hebben 11 oktober twee plekken rondom het station van Zwolle genomen als uitgangspunt. De entree naar de stad aan de centrumzijde en de zijde van het Lübeckplein en met name het plein. We zijn met elkaar op onderzoek uitgegaan om erachter te komen hoe de plekken zijn. En door hoeveel uiteenlopende groepen gebruikt wordt. En hoe het kan dat sommige van deze plekken er praktisch leeg en verloren bij liggen en niet worden gebruikt, alleen op spitstijden, maar dan als fiets/looproute.

Wat is het geheim van een goede plek, waar je je als bezoeker direct thuis voelt en automatisch langer blijft dan de bedoeling was? Dat hebben we gedaan door te kijken, er te zijn, samen de plek te analyseren en het mobiliseren van energie van gebruikers. Door te testen en al doende te leren [learning by doing] maakt placemaking van ruimtes echte plekken: From a place to be, to a place to stay.

Anna Siprikova Projects for Public Spaces
We mochten Anna Siprikova verwelkomen, zij heeft ons meegenomen in een aantal casussen waar zij voor Projects for Public Spaces aan heeft gewerkt en ons geïnspireerd met haar werk en dat van haar collega’s. Ik houd haar eraan dat ze volgend jaar met de Architectuur Biennale terugkomt;-)

Placegame
Na de gezamenlijke start met Orsolino’s en koffie heeft Jeroen Fleer over de visie van zowel de centrumzijde als de spoorzone verteld om de deelnemers context te bieden. Vervolgens hebben Sharan Bekker en Shanna Veenstra van Stipo aan de lokale, landelijke en internationale aanwezige denkkracht uitgelegd wat we gaan doen: op beide plekken een placegame spelen. De placegame duurt normaal een hele dag en gaat over observeren, analyseren en ideeën ontwikkelen voor de korte en de langere termijn, je gaat een plek identificeren.

Eén van de methodieken om placemaking te starten is de place game. Bij deze ‘serious game’ leren gebruikers en initiatiefnemers elkaar in workshopvorm kennen, analyseren ze de verschillende onderdelen van het plein en genereren ze in multidisciplinaire teams ideeën voor de nabije en de verdere toekomst. Er ontstaat door de multidisciplinaire deelname over en weer vertrouwen om aan de slag te gaan. Die ideeën werken niet als ze door ons worden bedacht of voorgeschreven, want funest voor het eigenaarschap in de fase daarna en blokkerend voor de werkelijke creativiteit. De place game duurt een hele dag, begint met een korte gezamenlijke introductie, gevolgd door rondes om te observeren, analyseren aan de hand van een vragenlijst, te interviewen, ideeën te ontwikkelen en die weer bij elkaar te brengen. [Stipo – Placegame]

De twee groepen gingen op de twee plekken aan de slag en terug bij BrainZ gingen ze aan de slag met de short term en long term. Daarna brachten de deelnemers hun verslag uit en werden de ideeën aan elkaar en aan wethouder Ed Anker gepresenteerd. Ed Anker sprak zijn waardering uit voor de aanwezigheid van de deelnemers, hun enthousiasme, inspiratie, tips en adviezen. Het was tevens verrassend als bevestigend, aangezien er in de afgelopen periode heel hard wordt gewerkt aan de twee gebieden. Het enige wat echt ontbreekt is het eigenaarschap in het gebied om aan de slag te gaan. Dat is ook de moeilijkste opgave voor placemaking, de community is de expert en alleen met het bedenken van goede en leuke ideeen ben je er niet. Daarom is placemanagement een belangrijk onderdeel van placemaking. De placegame draait om de community van mensen die niet alleen willen meepraten, maar ook enthousiast zijn om mee te doen.

eyeopener
Zoals Johan Cruijf altijd zei: “Elk nadeel heb z’n voordeel” was mijn eyeopener een opmerking van de Amerikaanse Ruth Knoll (Clinton Arts Centre – Michigan). Zij vroeg of de wind op het Lübeckplein altijd waait. “Waarom gebruik je de wind juist niet in je voordeel?” Een hele interessante gedachte, helemaal omdat het klimaat ook een opgave is in Spoorzone/Hanzeland. Een andere observatie was dat men bijna geen zichtbare zitplekken en eettentjes op de beide plekken zag: “If you want to seed a place with activity, put out food.” De route naar de binnenstad werd ook als kansrijk benoemd, daar valt veel te winnen aangezien je geen idee hebt waar je naartoe moet lopen vanaf het station. Bijvoorbeeld shared space voor voetgangers, fietsers en auto’s, daar liggen grote kansen met een goede bewegwijzering. Bevestigingen waren er ook, meer groen in het gebied, maar ook meer kleur.

wat hebben geleerd?
Het was een boeiende en leerzame dag, het is altijd goed om vreemde ogen jouw stat te laten bekijken ook al was het maar een heel klein stukje. De community is de expert, ga samenwerken en zet deze samenwerking voort. Learning by doing, kleine ingrepen met grote gevolgen en het plan is niet dichtgetimmerd.  De menselijke maat is heel belangrijk, dat is waar het over gaat bij placemaking. Mensen en ook geld mobiliseren, je hebt gewoonweg geld nodig om iets in gang te zetten en daarvoor kun je private partijen benaderen die baat hebben bij goede plekken.

Genoeg ideeen, genoeg te doen, wie gaat aan de slag? Neem verantwoordelijkheid voor jouw eigen leefomgeving, dus niet lullen maar doen.

5 en 6 op onderzoek uit

Bij Club Cele programmeer ik elke tweede dinsdag in samenwerking met het Zwols Architectuur Podium en Provincie Overijssel het Stadscafé, verbinden en samenwerken in de Spontane stad Zwolle. En op dit moment ook samen met gemeente Zwolle en gaat het in het Stadscafé over de stedelijkheid van Zwolle in het kader van de omgevingsvisie die in 2018 van kracht gaat.

In februari vertoonden we de film Citizen Jane, battle for the city. Een bijzondere documentaire over urban activiste Jane Jacobs en stadsplanner Robert Moses. Met het gedachtegoed van Jane Jacobs nog vers in ons geheugen zijn we 11 april met een groep experts op een verkennend onderzoek in de stad gaan doen, tijdens de “Strip the city” fietstocht. Vier groepen, onder leiding van architect en redactielid Herman Reezigt, stedebouwkundige Henk Snel, trendwatcher Mirjam Dijkstra en stadsantropoloog Marije Valk, fietsten verschillende routes. Terug bij Club Cele is die avond hele waardevolle input gedeeld. Onder het vertonen van de vele foto’s die onderweg waren gemaakt koppelden de groepen hun bevindingen terug. Hieruit zijn een aantal mooie onderzoeksvragen gefilterd waar we in de volgende Stadscafé’s verder mee aan de slag gaan.

Tegelijkertijd waren we er ons ter dege van bewust dat we dezelfde expeditie óók met andere mensen zouden moeten ondernemen, van andere leeftijden, mensen die andere interessen hebben en de stad dus op een andere manier zien en gebruiken.

Zesjarigen op stadsexpeditie
Meestal als het gaat over het ontwerpen van een stad, de openbare ruimte, placemaking, praten over wat stedelijkheid is, aan de slag gaan in de openbare ruimte dan word ik heel erg blij. Alleen worden maar al te vaak de usual suspectst ingevlogen zoals de experts, het bedrijfsleven, de overheid, bevlogen stadmakers en studenten. Eefke Meijerink, moderator van het Stadscafé en ik trokken de stoute schoenen aan naar aanleiding van het Stadscafé op 11 april en bedachten dat we ook met kleine bewoners van onze stad de stad eens moesten bekijken.  Zo gezegd zo gedaan. Samen met Eefke Meijerink bedacht ik de stadswandeling met vijf-, en zesjarigen.

Ga je mee de stad bekijken?
Je kunt natuurlijk niet tegen een kind van vijf of zes jaar zeggen dat ze mee gaan doen aan een Strip the City tour, dus de vraag aan hen was: Ga je mee de stad bekijken? Mijn partner Jerry van der Bol, beeldend kunstenaar, maakte er een prachtig beeld bij en samen met de warme chocolade melk met slagroom kwam een mooi groepje op onze oproep af. Eentje zelfs gewapend met een vergrootglas, fantastisch!
Wat zien vijf-, en zesjarigen, waar letten ze op, wat vinden ze mooi, wat vinden ze lelijk. Eefke had haar dochter Bloem en vriendjes en vriendinnetjes gevraagd mee te gaan. En de ouders die mee wilden wandelen en kijken waren van harte welkom. We vroegen hen goed om zich heen te kijken.

Wat viel hun op?
We zijn gestart op het Assendorperplein en liepen vanaf daar naar Cafe Foye, het theaterrestaurant in schouwburg Odeon in de binnenstad. Het Assendorperplein vinden ze maar saai. Er moeten veel meer bloemen en groen komen en veel meer kleur op dat plein werd geroepen. Dit horen we de rest van de wandeling meerdere keren. Ondertussen klimmen ze overal op en in, kan een speeltoestel veel hoger en zijn ze nieuwsgierig. Zo nu en dan zien ze een verborgen kabouter, die in de hele stad zijn te vinden.

Zo nu en dan staan we stil en vragen we naar wat ze zien. Bij een muur waarop graffiti is gespoten vinden ze de kleuren mooi, maar of het kunst is of lelijk daar komen we niet uit. Ook hier is gaat het weer om kleur. Bij het passeren van het Dominicanen klooster vragen we of het een veilige plek is en één van de kinderen denkt dat het klooster niet zo veilig is omdat het al zo oud is. Stort het in? Terwijl wij op zoek waren met deze vraag naar de verkeersveiligheid, te grappig.

Wat vinden ze dan belangrijk? De meeste kinderen vinden dat alles schoon en opgeruimd moet zijn en dat vinden ze niet op de route van het Assendorperplein naar de binnenstad. De muren, de hekken en de daken moeten veel meer kleur hebben, die vinden ze nu heel saai. En na de wandeling constateren we dat de favoriete kleuren roze, geel, lichtblauw en blauw zijn.

De moeders die mee wandelden wensen een ‘losloop route’ naar het centrum. Zij ervaren de route als knap gevaarlijk en die laat je je kinderen van vijf of zes niet alleen lopen of fietsen. Een oplettend kindje draagt een simpele oplossing aan: ‘Een glijbaan van elk huis naar de stad, dat zou leuk zijn!’

Wat ons opviel was dat de kinderen in het moment zijn en zich niet over morgen of overmorgen zorgen maken. Eefke en ik zijn heel erg blij met de waardevolle input die we op 9 mei gaan delen in het volgende Stadscafé! Er volgen nog tekeningen van de kinderen die post ik hieronder.

Met de chocolademelk-snor nog vers op hun lippen bedanken de kinderen ons en genieten ze van hun welverdiende vakantie.

Wat was dit oprecht leuk om te doen! Bedankt aan alle kinderen en hun ouders!

De getekende visie van een vijf of zes jarige op Zwolle